नील छंद “विरहणी”
नील छंद विधान –
“भा” गण पांच रखें इक साथ व “गा” तब दें।
‘नील’ सुछंदजु षोडस आखर की रच लें।।
“भा” गण पांच रखें इक साथ व “गा”= 5 भगण+गुरु
तोटक छंद “विरह”
तोटक छंद विधान –
जब द्वादश वर्ण “ससासस” हो।
तब ‘तोटक’ पावन छंदस हो।।
“ससासस” = चार सगण
112 112 112 112 = 12 वर्ण
उड़ियाना छंद “विरह”
उड़ियाना छंद विधान –
उड़ियाना छंद 22 मात्रा का सम मात्रिक छंद है। यह प्रति पद 22 मात्रा का छंद है। इस में 12,10 मात्रा पर यति विभाजन है। यति से पहले त्रिकल आवश्यक।